Zakład

Już od roku 1952, w Zakładzie Techniki Świetlnej na Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej, kształcą się przyszli inżynierowie oświetlenia. Wiedza, jaką zdobywają jest specyficzna, niepowtarzalna, łączy w sobie elementy wielu nauk - elektrotechniki, fizyki, architektury, psychologii. Jednak jej trzonem jest zestaw przedmiotów oświetleniowych, prowadzących do wykształcenia zawodowego nazywanego w świecie Lighting designer. W odpowiedzi na dynamiczny rozwój informatyki i dziedzin pokrewnych, Zakład Techniki Świetlnej rozszerzył program nauczania o szeroko pojęte multimedia.

Multimedia pełnią bardzo ważną rolę w życiu człowieka i są obecnie najszybciej rozwijającą się dziedziną. Istotną rolę, oprócz dźwięku i obrazu w formie grafiki czy animacji, odgrywa w przekazach multimedialnych światło. Do tej pory Zakład Techniki Świetlnej kształcąc absolwentów przekazywał im wiedzę tylko z tego obszaru. Chcąc wypełnić tę lukę Zakład uruchomił nową specjalność "Technika Świetlna i Multimedialna". Wiedza zdobyta na specjalności umożliwi absolwentom powiązanie techniki świetlnej z animacją video, tworzeniem efektów specjalnych, obróbką dźwięku oraz bardzo popularnym w ostatnim czasie video mappingiem. Interdyscyplinarność techniki świetlnej i multimedialnej wymaga umiejętności spojrzenia na rozwiązywane problemy z wielu stron. Staramy się kształcić naszych studentów tak, aby w dorosłym życiu, w działalności zawodowej, potrafili poradzić sobie z każdym zadaniem, nie tylko oświetleniowym.

Zapraszamy do zapoznania się z naszym Zakładem. Na kolejnych stronach prezentujemy rys historyczny, naszą działalność dydaktyczną oraz wybrane projekty.

Formalnie historia techniki świetlnej na Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej zaczyna się od chwili, gdy jako Katedrę Techniki Świetlnej powołano oddzielną jednostkę naukowo-dydaktyczną (od 1951 roku). Nie oznacza to, że wcześniej na Wydziale Elektrycznym technika świetlna nie była nauczana i uprawiana. Nauczano techniki świetlnej już znacznie wcześniej, już w okresie kiedy powstawał Wydział Elektryczny Politechniki Warszawskiej. Początkowo zagadnienia oświetlenia były treścią oddzielnych wykładów prowadzonych przez profesora Pawlikowskiego. W późniejszym okresie, w latach 30-tych, zagadnienia pomiarów fotometrycznych nauczano wspólnie z problematyką miernictwa elektrycznego. Z tego okresu, do dziś w Zakładzie Techniki Świetlnej znajduje się unikalny zabytkowy lumenomierz przeznaczony do pomiarów strumienia świetlnego lamp naftowych i gazowych, z charakterystycznym kominem na gazy spalinowe. Jest to nabytek z czasów przed drugą wojną światową, kiedy to prof. K. Drewnowski nauczał miernictwa (w tym również i miernictwa techniki świetlnej).

Historia każdej jednostki dydaktycznej i naukowej to przede wszystkim studenci i profesorowie. Jeśli spojrzeć w starannie prowadzoną, od początku istnienia, księgę prac dyplomowych zrealizowanych w Zakładzie (obecnie w formie elektronicznej na stronie www Zakładu), dostrzeże się również imponującą liczbę – ponad 1200 absolwentów. Tyle nazwisk! Tyle tematów prac dyplomowych! Tyle egzaminów dyplomowych! Wszyscy dzisiejsi pracownicy Zakładu to również jego absolwenci. Jest to już czwarte pokolenie pracowników. Spośród absolwentów warszawskiej techniki świetlnej aż ośmiu dostąpiło zaszczytu stopnia lub tytułu naukowego dr hab. lub profesora (Jerzy Bąk, Roman Matla, Jerzy Barzykowski, Antoni Szumanowski, Janusz Mazur, Wojciech Żagan, Piotr Pracki, Sławomir Zalewski). Aż 40 doktorów wypromowali do dziś, z zakresu techniki świetlnej, profesorowie pracujący w Zakładzie. To absolwenci Zakładu tworzyli kadrę techniczną polskiego przemysłu oświetleniowego, placówek badawczych, biur projektów, tworzyli i obsadzali stanowiska pracy dla specjalistów oświetlenia w telewizji, w teatrach. Wielu naszych absolwentów, z ogromnym powodzeniem, wynikającym z rzetelnego wykształcenia, pracuje za granicą w swoim wyuczonym zawodzie.

Zakład Techniki Świetlnej był i nadal po części jest kuźnią kadr dla innych polskich ośrodków akademickich. Z Zakładem współpracowali i w oparciu o jego pozycję naukową usamodzielnili się profesorowie: Mieczysław Banach i Władysław Dybczyński – kierownicy bliźniaczych Zakładów w Politechnice Poznańskiej i Politechnice Białostockiej. Cała działalność Polskiego Komitetu Oświetleniowego to głównie wynik aktywności kadry i absolwentów Zakładu. Uznanie międzynarodowe dla polskiej techniki świetlnej, wyrażone chociażby poprzez dwukrotny wybór Polaków (prof. Tadeusz Oleszyński, inż. Jan Kossakowski) na wiceprezydentów Międzynarodowej Komisji Oświetleniowej to również chwała dla Zakładu Techniki Świetlnej.

Działalność dydaktyczna

Nauczanie techniki świetlnej na Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej odbywa się bardzo podobnie od szeregu lat. Jest to tylko i wyłącznie kształcenie specjalizacyjne, które odbiera tylko część populacji studentów Wydziału. Jeśli idzie o zainteresowanie studentów tematyką oświetlenia, to można powiedzieć, że chętnych studiowania techniki świetlnej zawsze było wielu, a ostatnio można mówić o renesansie tej specjalizacji. Od kilku lat zgłasza się znacznie więcej studentów niż Zakład może przyjąć. Dzieje się tak w następstwie uruchomienia techniki świetlnej i multimedialnej jako samodzielnej specjalności na studiach na kierunku elektrotechnika. Do niedawna nauczanie techniki świetlnej odbywało się w ramach specjalności Elektrotechnika Stosowana a wcześniej Elektrotechnologie.

Rokrocznie, od szeregu lat zamiar studiowania Techniki Świetlnej deklaruje na studiach stacjonarnych i niestacjonarnych I i II stopnia ponad 50 studentów. Skąd bierze się to zainteresowanie? Powodów jest kilka. W chwili obecnej zarówno w Polsce jak i za granicą bardzo dużo dzieje się w zakresie oświetlania. Dostrzega się istotną rolę światła w zakresie bezpieczeństwa, zdrowia, wygody widzenia, estetyki. Jest relatywnie dużo miejsc pracy dla specjalistów od oświetlenia. W samej tylko Warszawie funkcjonuje z powodzeniem kilkadziesiąt firm oferujących usługi w zakresie konstruowania, projektowania oświetlenia i sprzedaży sprzętu oświetleniowego. Drugim powodem wzrostu zainteresowania studiami na kierunku techniki świetlnej jest jej tematyczne sąsiedztwo z problemami grafiki komputerowej, informatyki, a także rozbudowanymi możliwościami wszelakich symulacji, wizualizacji itp. Są to dziś zagadnienia bardzo modne i interesujące dla studentów. Kolejnym powodem, jak wynika z rozmów ze studentami, jest sama tematyka tej specjalizacji, sięgająca zarówno techniki, jak i dyscyplin bardziej humanistycznych: architektury, psychologii a nawet fizjologii. Jest to dla studentów rozszerzenie wiedzy, zainteresowań, gdyż studia ścisłe skierowane wyłącznie na problemy klasycznej elektrotechniki odbierane są przez dużą część młodzieży jako uciążliwe, nużące.

Nie bez znaczenia jest tradycyjnie dobra atmosfera studiowania, co jest ogromna wartością, kultywowaną pieczołowicie jeszcze od czasów profesora Tadeusza Oleszyńskiego. Dość częstym zjawiskiem jest podejmowanie przez absolwentów innych specjalizacji (w miarę możliwości organizacyjnych Wydziału) zamiaru ukończenia jako drugiej specjalizacji techniki świetlnej lub po uzyskaniu dyplomu inżynierskiego na innej specjalności kończenie studiów II stopnia na technice świetlnej i multimedialnej. Inna sprawa, że kadra Zakładu przywiązuje ogromną wagę do uatrakcyjnienia studiów. Tradycją już stała się prawie coroczna, kilkudniowa wycieczka do Berlina, gdzie młodzież zwiedza znane firmy oświetleniowe i bliźniaczy Instytut Techniki Świetlnej na tamtejszym uniwersytecie. Jeździmy z młodzieżą do Zakładów Philips w Pile, uczestniczymy w tragach Światło, odwiedzamy pomieszczenia ekspozycyjne różnych firm oświetleniowych. Ułatwia się studentom uczestnictwo w konferencjach, seminariach, wprowadzając ich w ten sposób łagodnie w życie zawodowe tej branży. Niejednokrotnie pracownicy Zakładu, dzięki swoim kontaktom i przyjaźniom w światku oświetleniowym, ułatwiają absolwentom znalezienie miejsca pracy.

O dydaktycznym sukcesie specjalności technika świetlna i multimedialna decyduje również program kształcenia. Jest on dość stabilny, ale jednocześnie pozostawiono w nim furtkę na wprowadzanie, w ramach tzw. przedmiotów obieralnych, nowych zagadnień. Tak więc obok tradycyjnych już przedmiotów (permanentnie unowocześnianych), takich jak Podstawy techniki świetlnej; Oko, widzenie, oświetlenie; Technika oświetlania; Oprawy oświetleniowe; Fotometria i kolorymetria czy Źródła światła, pojawiają się te, o których istnieniu w programie decydują studenci. Są to najczęściej: Wizualizacja komputerowa oświetlenia, Oświetlenie teatralne i sceniczne.

Program studiów, choć w zasadniczej części jest stabilny, w zauważalny sposób żyje własnym życiem, dyktowanym przez rozwój wiedzy w tej dziedzinie i zainteresowania młodzieży. Na tym polega jego elastyczność, dostosowywanie się do nowości.

Nie bez znaczenia dla oferty programowej pozostają dwa fakty o charakterze organizacyjnym. Pierwszym było podzielenie tradycyjnych studiów jednolitych magisterskich na dwa etapy: inżynierski (I stopień) i magisterski (II stopień), a także wzrost rangi techniki świetlnej i wyodrębnienie jej jako samodzielnej specjalności (Technika świetlna i multimedialna) na Wydziale Elektrycznym, na kierunku elektrotechnika. Obie decyzje zmusiły Zakład do pewnego „przemeblowania” oferty programowej. Dodane zostały przedmioty z obszaru techniki multimedialnej. Jednak w dalszym ciągu trzon programowy opiera się na klasycznej technice świetlnej.

Efektem dużego zapotrzebowania na absolwentów o profilu wykształcenia z obszaru techniki świetlnej są uruchomione przed ponad 10-ciu laty i prowadzone regularnie dwusemestralne studia podyplomowe „Technika świetlna użytkowa”. Co roku zgłasza się do odbycia tych studiów około 20 osób. Kierownikiem studiów podyplomowych jest dr inż. Andrzej Wiśniewski.

Działalność naukowa

Badania naukowe prowadzone w ostatnich latach w Zakładzie Techniki Świetlnej koncentrują się głownie w następujących kierunkach: technika oświetlania, oprawy oświetleniowe, symulacje komputerowe w oświetleniu, fotometria. Jest to przede wszystkim wynik zatrudnienia w Zakładzie osób zainteresowanych tymi zagadnieniami a z drugiej strony ocena potrzeb pracodawców w zakresie profilu wykształcenia. Technika oświetlania, rozwijana jest za sprawą działalności dr hab. inż. Piotra Prackiego, prof. PW (absolwent i doktorant prof. J.Bąka), głównie w kierunku ciągłego ulepszania metod projektowania i oceny oświetlenia z uwzględnieniem aspektów efektywności energetycznej. W zakresie opraw oświetleniowych prace naukowe zmierzają do udoskonalania algorytmów obliczeń fotometrycznych, do wprowadzania w życie nowych pomysłów opraw oświetleniowych. Te poczynania naukowe dokonują się pod opieką prof. Wojciecha Żagana (dr hab. inż. S. Zalewski, dr inż. S. Slomiński, dr inż. K. Kubiak).

Pewną nowością w badaniach naukowych pracowników Zakładu i doktorantów jest problematyka symulacji oświetlenia, a szczególnie wizualizacji efektów oświetlenia. Jest to wizytówka Zakładu w ostatnich latach, zarówno w kraju, jak i za granicą. Wiodącą rolę w tym zakresie spełniają badania własne i projekty duetu prof. W. Żagan i dr hab. inż. R. Krupiński, prof. PW.

W ostatnich latach Zakład Techniki Świetlnej ugruntował swą wysoką pozycję naukową i zawodową w obszarze oświetlenia drogowego wprowadzając skutecznie praktykę rzeczywistych pomiarów istniejących urządzeń oświetleniowych w oparciu o technikę luminancyjną, z wykorzystaniem nowoczesnego sprzętu pomiarowego (matrycowy miernik luminancji). W tym obszarze prace prowadzone są najczęściej przez zespól: prof. W. Żagan i dr hab. inż. D. Czyżewski. Prace teoretyczne nad rozwojem techniki cyfrowych pomiarów luminancji dokonują się w Zakładzie głównie za sprawą prac własnych, publikacji dr inż. S. Słomińskiego.

Następstwem prac naukowych pracowników i doktorantów są publikacje, doktoraty. Przeciętnie w ostatnich latach pojawia się kilkanaście artykułów bądź referatów rocznie, pochodzących z Zakładu. Co najmniej kilka z nich to publikacje zagraniczne (m.in. Lighting Research & Technology). Pracownicy Zakładu są stałymi uczestnikami znaczących konferencji: Lux Europa, Lumen V4, Licht, kongresów CIE i innych konferencji międzynarodowych o bardziej uszczegółowionej tematyce z zakresu oświetlenia. To właśnie wcześniejsi i obecni pracownicy Zakładu byli inicjatorami powołania niektórych krajowych i międzynarodowych konferencji z zakresu techniki świetlnej takich jak Lumen V4 (prof. W. Żagan i prof. A. Smola – Slowacja), czy cykliczna Krajowa Konferencja Polskiego Komitetu Oświetleniowego z cyklu Technika Świetlna (dr hab. inż. Piotr Pracki, prof. PW).

Pracownicy Zakładu utrzymują kontakty naukowe z Uniwersytetem Technicznym w Berlinie, z uczelniami w Finlandii, Słowacji, w Czechach i innych państwach, w których prowadzone jest kształcenie w zakresie techniki świetlnej.

Przyszłość rozwoju techniki, o której mówi się, że będzie to era służby techniki dla jakości życia, będzie bez wątpienia nadal potrzebować techniki świetlnej.